गाठ माझ्याशी आहे - १

"बरं, ते काय आहे सांग बघू. " जान्हवीने आकाशातून स्वस्थ विहरणार्‍या ढगाच्या एका लहान पुंजक्याकडे बोट दाखवले."अम्म्म.... ते माऊ आहे. " अक्षय खिदळत म्हणाला आणि जान्हवी त्याच्या हसण्यात सामील झाली.

मायलेकांचा हा खेळ दर संध्याकाळी चाले. मुंबईच्या उपनगरातल्या इमारतीच्या लहानशा खिडकीतून दिसणार्‍या टीचभर आकाशात ढगांचे विविध आकार शोधायला जान्हवीने अक्षयला शिकवले होते. सुधीरची वाट बघता बघता अंधार पडायचा. दादा आणि सासूबाई फिरायला बाहेर तरी जायचे. शम्मीच्या अभ्यासामुळे जान्हवीला तेही करता येत नव्हते. सकाळी सहा वाजता उठून सुधीरचा डबा, मुलांचे डबे, शाळा, सकाळचा स्वयंपाक, बाजारहाट, संध्याकाळचा स्वयंपाक, मुलांचे अभ्यास यांत जान्हवीचा जीव मेटाकुटीला येत असे. सुधीरला गेले सहा महिने पुणा-मुंबई हायवेवर एका रिसॉर्टच्या बांधकामाचे कंत्राट मिळाले होते. तो आठवड्यातले २-३ दिवस तिथेच राहत असे. मध्येच यावंस वाटलं तर उठून रात्री उशीरा घरी येई आणि सकाळीच उठून चालता होई. सासूबाईंची तब्येतही गेले काही दिवस नरमच होती. बीपी वाढले होते, डायबिटीसही सुरू झाला होता. त्यांचं पथ्यपाणी बघावं लागे. संसाराच्या रगाड्यात जान्हवी पिचून जात होती. अडीच वर्षांचा अक्षयच काय तो तिचा विरंगुळा होता.

"आई, झाला होमवर्क. मी थोडावेळ टीव्ही बघू? " शम्मी विचारत होती.
"हो बघ. " जान्हवी खिडकीतून उठत म्हणाली. संध्याकाळचे साडेसात वाजत आले होते. आज शुक्रवार असल्याने सुधीर घरी यायचा होता. जान्हवीने त्याचा मोबाईल नंबर फिरवला."सुधीर, निघालास का रे? कधीपर्यंत पोहोचतो आहेस? "

"हो हो निघालो आहे. पोहोचेन तासा-दोन तासांत. ट्रॅफिकवर अवलंबून आहे गं. तसं फारसं ट्रॅफिक नाहीये आज. बऱ्यापैकी वेळेत पोहोचेन म्हणतो. तुला काहीतरी महत्त्वाचं सांगायचं आहे. घरी आल्यावर बोलू. पोरांना जेवायला वाढून झोपायला सांग. बाबा उद्या खेळेल म्हणावं. बाहेरही घेऊन जाईल किंवा त्यांना सांग की मला यायला थोडा उशीरच होणार असं. आई-बाबांना मात्र थांबायला सांग. तुम्हा सर्वांशी बोलायचं आहे. बरं ठेवतो. " सुधीरने मोबाईल बंदही करून टाकला.

जान्हवीने ओठ मुडपला. 'असं काय सांगायचं आहे याला? आणखी एखादे प्रोजेक्ट मिळाले असेल. आता उरलेल्या दिवशीही घरी येत नाही, असे सांगतो का काय? ' जान्हवीच्या कपाळावर आठ्यांचे जाळे पडले आणि तेवढ्यात दाराची बेल वाजली.

शम्मीने धावत जाऊन दार उघडले. संध्याकाळचा फेरफटका मारून सासूबाई आणि सासरे परतले होते. "अगं, कोपर्‍यावरच्या भय्याकडे ताजी मेथी दिसत होती. मी दोन जुड्या आणल्या. उद्या सकाळी पालेभाजी करूया. मी मेथी निवडून ठेवते, " म्हणत सासूबाई घरात शिरल्या आणि थेट स्वयंपाकघरात घुसल्या. त्यांच्या मागोमाग जान्हवीही स्वयंपाक घरात आली. "मी पोळ्या करायला घेते. सुधीरला फोन केला होता, दोन तासांत येईल म्हणाला. "

"माझ्यासाठी एकच लाट गं पोळी. संध्याकाळचं नको वाटतं हल्ली जड खाणं. मी येऊ का मदतीला? ""नको. आधी मुलांसाठी करते. त्यांना जेवायला वाढते आणि मग आपल्या करते. " जान्हवी सासूबाईंशेजारी गेली. "म्हणत होता काहीतरी महत्त्वाचं बोलायचं आहे. मुलांना झोपव. " जान्हवी हलकेच म्हणाली."हं! आता काय बाई आणखी नवीन? " सासूबाईंनी डोळे मोठे केले तशी जान्हवीने खांदे उडवले. सासूशी जान्हवीचे सूत जमत होते. जान्हवी कॉलेजात असताना तिची आई गेली. आपल्या सुनेला आई नाही याची खंत जान्हवीच्या सासूला होती. त्या प्रेमाने जान्हवीचे करत. सुधीर एकटाच मुलगा त्यामुळे त्याच्यावरच आई वडिलांची जबाबदारी होती. त्यांची मोठी मुलगी मेधा बडोद्याला असे. तिच्याकडेही कधीतरी सासू-सासऱ्यांचे जाणे होई पण सासूबाईंची तब्येत हल्ली मलूल झाल्यापासून त्यांनी बाहेरगावी जाणे बंद केले होते.

घरातल्या कामांत, मुलांचं पाहण्यात त्यांची पूर्वी खूप मदत व्हायची पण आताशा तब्येत खालावल्यापासून त्या स्वतःला सांभाळूनच सर्व करत. जान्हवीलाही त्याची जाणीव होती.

मुलांची जेवणं उरकली तशी जान्हवीने 'बाबाला यायला उशीर होणार आहे. बाबा उद्या तुम्हाला बाहेर घेऊन जाईल. आता झोपायला जा. ' अशी समजूत घालायला सुरुवात केली. अक्षयला फारसा फरक पडला नव्हता. तसाही त्याला जान्हवीचा लळा जास्त होता. शम्मी मात्र हिरमुसली झाली होती. तिची समजूत काढता काढता जान्हवीच्या नाकी नऊ आले. शेवटी, दादांनी तिला गोष्ट वाचून दाखवण्याचे कबूल केले तशी ती आजोबांबरोबर पाय आपटत का होईना पण झोपायला गेली. पावणे दहाच्या सुमारास सुधीर परतला तोपर्यंत मुले झोपली होती.

"लवकर येत जा रे. किती उशीर करतोस? जेवायचे थांबले आहेत सगळे. " घरात शिरतानाच आईंनी सुधीरला दटावले."अगं आई, तू जेवून घेत जा ना. तुला आताशा बरं नसतं, कशाला उशीरापर्यंत जेवणाची वाट बघत बसता. मी जान्हवीलाही सांगितलं आहे की तू जेवून घेत जा मुलांसोबत. " बुटांचे बंद सोडता सोडता सुधीर म्हणाला."अरे, तू कधी येतोस कधी येत नाहीस. आलास तरी उशीरा उगवतोस. काळजी वाटत राहते रे. घास उतरत नाही घशाखाली. त्यापेक्षा थांबलेलं बरं, " सुधीरच्या आई टेबलावर ताटं मांडत म्हणाल्या."काळजी नको गं करूस? मी काय अक्षयच्या वयाचा आहे का आता? चल जेवायला बसूया. जान्हवी तू पण ये गं. " म्हणत सुधीर बेसिनपाशी हात धुवायला गेला.

जान्हवीने सुरण आणि वांग्याची भाजी ताटात वाढली. काळ्या वाटाण्यांची आमटी वाटीत काढली आणि दोन गरमा गरम फुलके प्रत्येकाच्या ताटात वाढले. सुधीरला जेवताना काहीतरी गोड लागते म्हणून सासूबाईंनी केलेला आंब्याचा मुरंबाही वाढला आणि सगळे जेवायला बसले.

"पोरं झोपली का गं? " सुधीरने पहिला घास तोंडात टाकायच्या आधी प्रश्न केला.
"हो रे झोपली. काहीतरी सांगायचं म्हणत होतास ना. तूच म्हणालास की झोपव. शम्मी कुरकुरत होती पण झोपली एकदाची. " जान्हवी म्हणाली.
"अगं हो, तसं त्यांच्यापासून लपवण्यासारखं काही नाही. निवांत बोलायला मिळावं म्हणून त्यांना झोपव म्हटलं. "
"आणखी एखादं प्रोजेक्ट गळ्यात बांधून घेऊ नकोस म्हणजे झालं. त्या पोरांना बाप, जान्हवीला नवरा आणि आम्हाला मुलगा म्हणूनही कधीतरी वेळ देत जा. स्पष्टच सांगतो. " दादांनी सुधीरच्या मनातलं जसं काही ओळखलंच होतं.
"दादा, नवं प्रोजेक्ट तर आहेच. धंदा जमतो आहे. चांगली संधी मिळाली तर सोडवत नाही. उद्याचं कोणी पाहिलं आहे. दिवस बरे आहेत. हवी तशी संधी चालून आली आहे. सोडावी कशी? " सुधीर आवाज पाडून म्हणाला.
"अरे पण.. " आईंनी जान्हवीकडे बघत म्हटले. जान्हवी गप्प होती. डोकं खाली करून पोळीचे तुकडे करत होती.
"अगं आई, ऐक तर खरी. लोणावळ्यापासून २५ एक किलोमीटर आत एक नवा रिसॉर्ट बनतो आहे. दोन वर्षांचं प्रोजेक्ट आहे. ज्या बिझनेसमनचं आहे त्याने या कामावरून लोणावळा आणि पुढे पुण्याजवळ आणखी कामे मिळवून देईन अशी ऑफर दिली आहे. माझी सगळी कामाची माणसंही तिथेच राहतात. एक मीच ये-जा करतो मुंबईपर्यंत. "
"तिथेच राहणार का रे मग तू आता? " जान्हवीने एकदाचे तोंड उघडले. तिच्या आवाजातली निराशा स्पष्ट जाणवत होती.
"हो असं म्हणतो आहे खरं. " मंद हसत सुधीर म्हणाला "पण एकटा नाही, आपण सर्वांनीच तिथे शिफ्ट करूया असा विचार करत होतो. "
"काऽऽय? हे मुंबईतलं घर सोडून लोणावळ्याला? " जान्हवी वैतागून म्हणाली.

"मग त्यात वाईट काय? तूच विचार कर. या लहान घरात इतक्या माणसांची किती कुतरओढ होते. मुलांना बाहेर खेळायला धड जागा नाही. दादा-आई संध्याकाळचे ट्रॅफिकमध्ये जीव मुठीत धरून फिरायला जातात. मला रोज घरी यायला जमत नाही. तुला सगळ्यांचं काम पडतं. मुंबईत नोकर टिकत नाहीत. या मुंबईच्या प्रदूषणात आईची तब्येत म्हणावी तशी सुधारत नाही. पोरं मला भेटायला आतुर असतात. या सगळ्यापेक्षा आपण सर्व एकत्र एके ठिकाणी राहिलो, बंगल्यात... तर... " बंगल्यावर जोर देत एका दमात सुधीरने सर्व यादी दिली.
"बंगल्यात? " जान्हवी आश्चर्याने म्हणाली.

"तलवारसाहेबांनी, म्हणजे हे नवं प्रोजेक्ट ज्यांचं आहे त्यांनी, एक बंगला दाखवला त्यांच्या मित्राचा. मित्र मुंबईत राहतो पण सुट्टीत म्हणून बंगला बांधला होता लोणावळ्याला. मध्यंतरी त्यांची बायको गेली. त्यांचंही आता वय झालं तसं त्यांच्याच्याने आडगावी जाणं होत नाही. बंगल्याचा केअर टेकर होता म्हणे इतके वर्ष पण तोही आता राहिला नाही तेव्हा ते बंगला विकायचं म्हणत होते. तलवार म्हणाले की मी मध्यस्थी करतो. तुम्हा सर्वांना पसंत असेल तर रविवारीच बोलणी करता येतील. " ताटावरून उठत सुधीर म्हणाला.

जान्हवीची आणि सासूबाईची नजरानजर झाली पण दोघी काहीच बोलल्या नाहीत. दादा पानावरून उठताना तोंडात पुटपुटले, "सर्व ठरवूनच आला आहे हा. "

स्वयंपाकघरातलं आवरून जान्हवी बेडरूममध्ये शिरली तेव्हा तिचा चेहरा साफ पडलेला होता.

"अगं काय जान्हवी. मुंबईपेक्षा लोणावळा चांगला नाही का? आणि लोणावळा म्हणजे काही खेडेगाव नाही. " सुधीर पलंगावर फायली मांडून पाय ताणून बसला होता. जान्हवीने त्या फायली एक एक करून बंद करायला सुरुवात केली. "अगं, लोणावळ्याला राहिलो तर हा एकांताचा वेळ मलाही मोकळा मिळेल ना. घरी कामं घेऊन यायला नको. " सुधीरचा स्वर समजुतीचा होता.

"हो रे पण शम्मीची शाळा, तिच्या मित्र-मैत्रिणी, आपला शेजार सगळं सोडून जायचं? आणि शम्मी मोठी झाली की कॉलेजसाठी पुन्हा मुंबई पुण्याला नको का यायला? "

"अगं, तेव्हाचं तेव्हा बघू. धंद्यात जम बसला की पुण्याला फ्लॅट घेता येईल. आई-दादांचंही तोपर्यंत कसं असेल काही सांगता येतं का? ही काही वर्षं आपण सर्वांनी मजेत मोठ्या घरात घालवली, आई दादांना-पोरांना मोकळं फिरता-खेळता आलं तर काही बिघडणार आहे का? लोणावळ्याला चांगल्या शाळा आहेत. मी चौकशी करून ठेवली आहे. "

"हम्म! तू सर्व काही ठरवूनच आला आहेस सुधीर. " जान्हवीला आपलं काही चालणार नाही याची जाणीव झाली.
"नाही गं। शम्मीला विचारूया. ती तयार असेल तर जाऊ. अक्षय लहान आहे. लहान मुलं चटकन मागचं विसरतात पण शम्मीला शाळा सोडताना, मित्रमैत्रिणी सोडताना त्रास होईल हे कबूल आहे. आपण तिच्याशी बोलूया. ती मानली तरच जाऊ. " सुधीर नरमाईने म्हणाला पण जान्हवीला एव्हाना खात्री झाली होती की आपण आता लोणावळ्याला जाणार.

***

बंगल्याबाहेर गाडी थांबली तसा सुधीर झटकन उतरला आणि मोठ्या झोकात वाकून त्याने जान्हवीसाठी दरवाजा उघडला.
"उतरा मालकीणबाई. "

जान्हवीने गाडीतून उतरून सभोवार नजर टाकली. रस्त्यावर एकापेक्षा एक सुंदर बंगल्यांची रांग होती. सकाळच्या उन्हात तलवार साहेबांचा बंगला तळपून निघाला होता. प्रथमदर्शनातच जान्हवीला बंगला आवडून गेला. सुधीरने फाटकाचं कुलूप उघडलं आणि दोघेही आत आले. गेटमधून गाडी आत घेता येईल इतक्या जागेवर डांबरी सडक होती पण सुधीरने गाडी बाहेरच उभी केली. बंगला अद्याप त्यांच्या नावावर व्हायचा होता. सडकेच्या दुतर्फा हिरवळ वाढली होती पण अंगण चांगलं राखलेलं होतं. लगबगीने जाऊन सुधीरने दाराचे कुलुप काढले आणि दरवाजा उघडला.

सकाळचे ऊन घरात पडले होते. जान्हवीने भराभरा सर्व खोल्यांत जाऊन घराची पाहणी केली. घर प्रशस्त होते. मोठ्या हौसेने बंगला बांधला असावा हे पाहता क्षणीच लक्षात येत होते. मुख्य दरवाज्यासमोर बैठकीची खोली, तिथून वरच्या मजल्यावर जाण्यास जिना आणि स्वयंपाक घराचे प्रवेशद्वार. स्वयंपाक घराला लागून डायनिंग रूम आणि त्यानंतर एक बेडरूम. वरच्या मजल्यावर तीन बेडरूम होत्या. मास्टर बेडरूम घराच्या एका टोकाला होती. जान्हवीला ती पाहता क्षणीच आवडली. प्रायव्हसी असावी तर अशी. बेडरूमला मोठी खिडकी होती. ती पाहून जान्हवीला मुंबईच्या घराची खिडकी आठवली. तिने खिडकी उघडली आणि खिडकीतून टेकड्या आणि वनराईचे दृश्य बघून ती हरखून गेली. आकाशात ढगांचा पुंजका धीम्या गतीने विहरत होता. तिला चटकन अक्षयची आठवण आली.

"पायर्‍यांवर सांभाळायला हवं नाही अक्षयला. त्याला घरात जिना असण्याची सवय नाही. " जान्हवी म्हणाली.
"अगं, होईल सवय. " बेफिकिरीने सुधीरने उत्तर दिले.

स्वयंपाकघर प्रशस्त होते. जान्हवीला पाहताक्षणीच ते आवडले. इंग्रजी एलच्या आकारातले प्रशस्त ओटे, त्यावरील कॅबिनेट्स, भिंतीतलं लाकडी कपाट. स्वयंपाकघराच्या एका भिंतीवर धब्बे दिसत होते.
“सुधीर अरे इथे पाणी गळतंय असं दिसतंय. बघ लीकेज आहे कुठेतरी भिंतीत. ”“अगं, हा मी घरचा प्लंबर आहे. काळजी कशाला करतेस. मी बोलावून घेतो काही मजूर आणि कामाला लावतो. घरात इतर कुठे काही डागडुजी करायची आहे ती देखील करून घेऊ आणि रंगही देऊ, राहायला यायच्या आधी. फक्त तुला घर आवडलं म्हणून सांग की झालं. ”

घरात न आवडण्यासारखं काही नव्हतंच. बाजारहाट, शाळा, डॉक्टर सर्वांची चौकशीही सुधीरने करून ठेवली होती. घर मोक्याच्या ठिकाणी होते.

“आपला मुंबईचा फ्लॅट विकायचा का रे? ठेवला तर भविष्यात उपयोगाला येईल ना! पुढे मागे शम्मी कॉलेजात गेली की. ”“अगं, मुंबई नको वाटते बघ आणि या बंगल्यासाठी पैसे उभारायचे तर तो फ्लॅट विकूनच उभारायला हवेत आणि फार पुढचे विचार करू नकोस गं. शम्मीला कॉलेजात जायला अजून वेळ आहे. तेव्हाचं तेव्हा बघू. ” जान्हवी बेत फिसकटवते की काय असा सूक्ष्म विचार सुधीरच्या मनात आला.“बरं! घर छानच आहे. तू करून घेतोस ना जरा रंगरंगोटी वगैरे. ” जान्हवी म्हणाली आणि सुधीरला हायसं वाटलं.

मे महिन्याच्या शेवटी सुधीर आणि जान्हवीने संसार लोणावळ्याला हालवला. शम्मीच्या शाळेची ऍडमिशन झाली होती. सुधीरने घराची डागडुजीही करून घेतली होती. बागेसाठी माळी आणि घरकामासाठी बाईही ठेवून घेतली. सुधीरने आपल्या काही माणसांच्या मदतीने घर लावून घेतलं. जान्हवी आणि सासूबाईंना फारशी दगदगही होवू दिली नाही. संध्याकाळच्या सुमारास जान्हवी, मुले आणि सुधीरचे आईबाबा पोहोचले तेव्हा हे घर राहते नाही असे कोणालाही वाटले नाही.

अक्षय मात्र आल्यापासून जरा नाखूश होता. त्याला नेमकं काय सांगावं हे कळत नव्हतं पण आपण आपल्या घरी कधी जायचं असं त्याने जान्हवीला दोन-चारदा विचारलं. आता हेच आपलं घर आहे हे त्याला कसं समजावून सांगावं हे जान्हवीला कळत नव्हतं.

दुसर्‍या दिवशी सकाळीही अक्षय सर्वात आधी उठून बसला. “मलाही नं जरा वेगळं वेगळं वाटतंय. मुंबईच्या काडेपेटीसारख्या घरात राहण्याची सवय झाली होती. ” जान्हवी सुधीरला म्हणाली. “आपण गृहप्रवेशाची पूजा करायची का रे? ”

“करू ना. जरा सर्व स्थिरस्थावर होऊ दे मग सावकाश करूया. ”“बरं. त्यानिमित्ताने जरा आजूबाजूच्यांशी ओळखीही होतील. ” जान्हवीने अक्षयला उचलले आणि ती बेडरूमच्या बाहेर आली.“हे बघ. जिना हळूच उतरायचा. गडगडशील हं नाहीतर आणि भू होईल. चल आपण दूदू पिऊया. ”

जान्हवीने अक्षयला ओट्यावर बसवला आणि दुधाची पिशवी फोडून तिने दूध गरम करायला ठेवले. “नीट बस हं. एकदम उडी मारू नकोस. ” नव्या घराची अक्षयला ओळख करून देताना सर्व सूचना देणेही गरजेचे होते.

"लाकशश"

“काय रे? ”
“आई तो बग, लाकशश" अक्षय स्वयंपाकघराच्या भिंतीकडे बोट दाखवत म्हणाला. जान्हवीने वळून पाहिले तर भिंतीवर पुन्हा पाण्याचे धब्बे दिसत होते.

“सुधीर ए सुधीर. हे बघ रे काय? ” जान्हवीने सुधीरला हाक दिली.
सुधीर खाली येईपर्यंत सासूबाईही स्वयंपाकघरात पोहोचल्या होत्या. “अगं काल नव्हते हे डाग. ”
“हो नं, आम्ही पहिल्यांदा घर बघायला आलो ना तेव्हा होते डाग आणि सुधीर म्हणाला की मी रिपेअर करून घेतो. असं रे काय काम करतात तुझी माणसं? ”

सुधीर डोळे विस्फारून भिंतीकडे बघत होता. “असं कसं झालं बुवा? मी स्वत: हजर होतो काम सुरू होते तेव्हा आणि मी इतरांच्या कामात हलगर्जी करत नाही तर स्वत:च्या घरात कसा करेन? ”

“पावसाळा सुरू होईल रे लवकर आणि मग आणखी गळायला लागेल. छतावरून तर गळत नाहीये ना पाणी. माणसांना जरा वर चढून बघायला सांग. डांबर घालायचं असेल गच्चीवर तर घालून घेऊ. ” दादांनी स्वयंपाकघरात डोकावत सल्ला दिला.
“मी करून घेतो. रंगाचा हातही पुन्हा द्यायला सांगतो. ” उतरत्या आवाजात सुधीर म्हणाला.

पावसाळा सुरू होऊन महिना झाला होता. गेले दोन चार दिवस पावसाची संततधार लागली होती. शम्मी दुपारी शाळेतून येऊन वरच्या मजल्यावर अभ्यासाला बसली होती. दादा आणि सासूबाई मराठी सिरियल बघण्यात दंग होत्या आणि अक्षय दुपारची झोप काढत होता. साडेतीन वाजून गेले तशी जान्हवी चहा करायला स्वयंपाकघरात गेली. चहाचे आधण ठेवले तशी वरच्या मजल्यावरून पावलांचे दाण दाण आवाज ऐकू येऊ लागले.

“ए शम्मी! नाचत्येस का गं? अभ्यास कर. ” जान्हवी खालूनच ओरडली.
“नाही आई अभ्यास करत्ये. ”

जान्हवी पुन्हा चहाकडे वळली पण पावलांचा दणदणाट कमी झाला नाही. जान्हवीने गॅस बंद केला आणि ती वरच्या मजल्यावर गेली. “शम्मी तुला सांगितलं ना एकदा की इतक्या जोरात नाचू नको. करत्येस काय नक्की? उड्या मारत्येस का? ” जान्हवी शम्मीच्या खोलीत डोकावली.

“नाही आई. अभ्यास करत्ये. सायन्सच्या मिसने केवढा होमवर्क दिला आहे माहित्ये. ” शम्मी जमिनीवर पुस्तकांचा पसारा मांडून बसली होती.
“खोटं! मी खाली होते तर पायांचा दणदणा आवाज येत होता. तो तू नाहीस तर कोण करत होतं? ” जान्हवी आवाज मोठा करून म्हणाली. शम्मी मुद्दाम खोडकरपणा करत असावी.
“हे काय गं आई! यू डोंट बिलीव मी. मी सांगितलं ना की अभ्यास करत होते. ” शम्मीचा आवाज रडवेला झाला. हे अस्त्र आईवर हमखास काम करते हे तिला माहीत होते.
“बरं बरं! कर अभ्यास. ” जान्हवी जिना उतरून खाली आली. पुन्हा आवाज आला तर हळूच जाऊन शम्मीला एक धपाटा घालायचे तिने ठरवले होते पण पुन्हा आवाज आला नाही.

काही दिवसांनंतरची गोष्ट. सुधीर सकाळीच घराबाहेर पडला होता. जाताना शम्मीला शाळेत सोडून जाणार होता. जान्हवी मागचं उरकत होती. सासूबाई आणि दादा दोघेही आज त्यांच्या खोलीबाहेर आले नव्हते म्हणून शेवटी जान्हवीने जाऊन त्यांच्या खोलीचे दार ठोठावले. दादांनी दार उघडले. सासूबाई पलंगावर बसल्या होत्या.

“हे काय आई? बरं आहे ना, बाहेर नाही का यायचं? चहा निवून गेला. ”
“तिला म्हणावं की तू जा. येईन मी बाहेर मला यायचं तेव्हा. उगीच मनकवडेपणा करण्याची गरज नाही. ” सासूबाई फणकार्‍याने म्हणाल्या.
“अं! असं काय झालं? ” काही न कळून जान्हवीने विचारले.
“काही नाही. तू जा इथून. तुझ्याशी एक शब्दही बोलण्याची इच्छा नाही माझी. ” सासूबाईंचा हा अवतार जान्हवीला नवा होता.
“अहो पण काय झालं ते तरी सांगा. चुकलं का आमचं काही? सुधीर काही म्हणाला का? ”
“सुधीर कशाला काही म्हणायला? आम्ही आमच्या मुलाला चांगले संस्कार दिले आहेत. आई बापांना उलटूनही बोलत नाही तो कधी. शिव्याशाप तर दूरची गोष्ट. ”
सासूबाई काय बोलताहेत त्याचा अर्थ जान्हवीला लागत नव्हता. “कोणी शिव्याशाप दिले? मला सांगता का आई की काय सुरू आहे. ”
“तू दिलेस. ऐकले आम्ही काल रात्री. तू भांडत होतीस सुधीरशी तो काल रात्री उशीरा आला म्हणून आणि इतक्या घाणेरड्या शिव्या तुझ्या तोंडात. शी शी! आमच्या कानावर पडल्या तर आम्हालाच लाज वाटली. काय बिघडवलं आहे गं सुधीरने तुझं? घरासाठीच खपतो ना आणि त्याला इतक्या अर्वाच्य शिव्या? त्याची आई आहे मी. ऐकवल्या नाहीत. “ सासूबाईंनी तोंड वेंगाडले.

"काहीतरीच काय बोलताय आई? मी कशाला सुधीरला शिव्या घालू? असं का म्हणताय तुम्ही तेच कळत नाही मला. माझं आणि सुधीरचं मोठ्या आवाजात बोलणंही नाही झालं काल. भांडण तर नाहीच नाही. सुधीर उशीरा आला ही गोष्ट खरी पण तो इतका थकला होता की जेवला आणि सरळ वर झोपायला गेला. मी मागचं उरकून वर जाईपर्यंत त्याला झोपही लागली होती. ”

“मग मी ऐकलं ते खोटं की मला तुझा आवाज कळत नव्हता? यांनी थांबवलं म्हणून नाहीतर मी तेव्हाच बाहेर येणार होते. ”
जान्हवीने दादांकडे पाहिलं, “दादा तुम्हीही? ”
“जे ऐकलं ते किळसवाणं होतं. निदान बायकांच्या तोंडीतरी.. जाऊ दे! याबाबतीत मला अधिक काही बोलायचं नाही. ” दादांनी मान फिरवली.

जान्हवीच्या डोळ्यांत पाणी तरारलं. तिने हात तोंडावर दाबला आणि ती धावतच वरच्या मजल्यावर बेडरूममध्ये धावली आणि पलंगावर झोकून देऊन तिने अश्रूंना मोकळीक दिली. दिवसभरात सासूबाई फारशा खोलीबाहेर आल्याच नाहीत. दुपारचे जेवणही त्यांनी टाळले तशी जान्हवीने फोन करून सुधीरला लवकर घरी यायला सांगितले. संध्याकाळी सुधीर घरी आल्यावर तिने हळूच त्याच्या कानावर प्रकार घातला. त्यालाही आईच्या अशा वागण्याचे आश्चर्य वाटले. त्याने समजुतीने आई-वडिलांशी बोलण्याचा प्रयत्न केला पण फारसा उपयोग झाला नाही. निदान सुधीरच्या समजवण्याने त्या दोघांनी रात्री दोन घास तरी खाल्ले.

संपूर्ण दिवसभर जान्हवीचे तोंड उतरले होते. न केलेल्या गुन्ह्याची शिक्षा तिला तोंड दाबून स्वीकारावी लागत होती. रात्री खोलीत थोडा एकांत मिळाला तेव्हा तिने ही व्यथा सुधीरकडे बोलून दाखवली.
“काही कळत नाही गं। आई अशी एकदम बिथरल्यासारखी का वागते आहे ते. तिला मी किती समजावण्याचा प्रयत्न केला तर म्हणाली तू बायकोची बाजू घेऊ नकोस. तुला काही स्वाभिमान आहे की नाही. ऐकूनच घेत नाही ती, आणखी काय समजावू तिला. त्यामानाने दादा निवळल्यासारखे वाटले. जान्हवी, तू समजूतदार आहेस. मला वाटतं की पुढचे काही दिवस तू मोठ्या मनाने घे. काही दिवस गेले की सर्व सुरळीत होईल. ”

जान्हवीने कूस बदलली आणि खिडकीकडे तोंड केले। बेडरूमच्या मोठ्या खिडकीतून चंद्राचे चांदणे आत येत होते. जान्हवीला मुंबईच्या घरातल्या खिडकीची आठवण झाली. पौर्णिमेचे चंद्रबिंब आकाशात लखलखत होते. अचानक ढगाचे सावट चंद्राला ग्रासून गेले आणि खोलीही काळोखात बुडली तशी जान्हवीने डोळे गपकन मिटून घेतले. रात्री तिला विचित्र स्वप्न पडलं. स्वप्नात एक सावली तिच्या उशाशी उभं राहून तिला निरखत होती.

त्यानंतर पुढचे काही दिवस सासूबाई तुटक तुटक वागत होत्या. जान्हवीने जवळीक साधायचा प्रयत्न केला परंतु फारसा उपयोग झाला नाही. सर्वांच्याच वागण्यात एक प्रकारचा दुरावा निर्माण झाला होता।

***

(क्रमश:)