बघू कसं जमतय ते

काही दिवसांपासून एक नवीन ब्लॉग लिहावा असा मनात विचार होता. मनातलं शब्दांत उतरवण्यासाठी "मनात आलं.." पुरेसा आहे पण माझ्या भन्नाट वाचनांत अनेक चित्रविचित्र गोष्टी येत असतात.... आणि त्या माझ्या भाषेत लिहून काढायची अतीव उर्मी मला काही दिवसांपासून होत आहे.

काही दिवसांपूर्वी सहजच मला भोसल्यांच्या तंजावूर शाखेबद्दल वाचायला मिळालं. सरफोजी राजांच साहित्य प्रेम, पुस्तक प्रेम, त्यांच आरोग्य शाखेबद्दलच्या अफाट कुतुहलाबद्दल वाचलं. डोक्यात खूप गोष्टी आहेत. विचारांना भाषेचे बंध नसतात. भाषेला शब्दांचे बंध नसतात. इतिहासाला काळाची तमा नसते. सरफोजी राजे, सरस्वती महाल लायब्ररी, महाबलीपुरम, सरस्वती नदी, ऍंगकोरच्या हिंदू राजांची वंशावळ, त्यांचे कलाप्रेम, चैत्रालची कलाश जमात वगैरे वगैरे. तसा एकाचा दुसऱ्याशी संबंध नाही पण हे सर्व माझ्या शब्दांत, माझ्या भाषेत निबंधरुपाने जमवून ठेवायला मला आवडेल. माझ्या भटकत्या मनातल्या आणि काळाच्या ओघात विसरुन गेलेल्या गोष्टी संकलीत करायच ठरवलं आहे.

ब्लॉगला नाव काय द्याव ते अजून ठरवायचय. "भूले बिसरे", "भूले भटके" ... डोक्यात हिंदीच का येतय कुणास ठाऊक?...बघू कसं जमतय ते.

म्हींग्लीश

मराठीशी माझा संबंध सुटत चाललाय का अशी भीती बऱ्याच वर्षांपासून वाटायची. काही वर्ष गल्फमधे काढली. अमेरिकेला यायला तसा उशीरच झाला पण इथे राहूनही आता काही वर्षे उलटून गेलीच आहेत. विंचवाच्या पाठीवरच्या बिऱ्हाडाप्रमाणे इथून तिथून फिरण्याने मराठीपासून दूर जाऊन बराच काळ गेलाय. घरातली गोष्ट सांगायची झाली तर मी सोडून घरात कुणीच मराठी नाही त्यामुळे इथेही मराठी चालत नाही. मराठी पुस्तकं, सिनेमा, साहित्य या सर्वांचा संबंध हळूहळू सुटत चाललाय. आमची घरगुती भाषा हिंग्लीश....मुलीशी मधे मधे मराठी बोलते म्हणून "म्हींग्लीश".

कधी कधी माझे तिचे संवाद रंगतात. तिला नवीन शब्द शिकवायला, तिच्या फिरक्या घ्यायला खूप मजा येते. अर्थात ती ही काही कमी नाही. तिलाही ही शब्दमिसळ फार आवडते.

"मॉम , गिव्ह मी सोने को चादर",

"मुझे बॅक पे सोप लाव के दे ना" वगैरे.

आजकाल माझ्या डोक्यात तिला जुने हिंदी सिनेमा, जुने फोटो, जुन्या फॅशन्स दाखवायच खूळ घुसलं आहे. काही दिवसांपूर्वी तिला "चलती का नाम गाडी" दाखवला तेव्हापासून ती किशोरकुमार भक्त झाली आहे. एक आवडला म्हणून मग हाफ टिकिट, पडोसन, मि. मिसेस ५५, CID दाखवले. काही जुन्या फॅशन्स, जुने कलाकार पाहून मीही तिच्याबरोबर माझी करमणूक करुन घेतली.

अचानक तिला जुने फोटो हवे झाले, "मम्मा, शो मी तुझ्या लहानपणके फोटो ना प्लीज."

काल आम्ही दोघी अल्बम काढून बसलो होतो. माझ्या वाढदिवसांचे, जुन्या घरातले, माझ्या आई बाबांच्या तरुणपणीचे फोटो बघता बघता ती एकदम गप्प झाली, कसल्यातरी गहन विचारांत गढून गेल्यासारखी. आमच्या म्हिंग्लीश सारखी तिच्या डोक्यात विचारांची काहीतरी गल्लत होत होती बहुतेक.

काय झाल म्हणून विचारल तसं म्हणाली,

"As a child, did you find world a very boring place? "

अस का ग म्हणतेस म्हणून विचारल तर परत म्हींग्लीशच भूत स्वार. पण तरीही अतिशय गंभीरपणे तिने मला प्रश्न केला,

"तुझ्या लहानपणी वर्ल्ड में सबकुछ ब्लॅक ऍन्ड व्हाईट होत ना. कलर्स नसलेली दुनिया बोरींगच असणार ना?"

तुझ्यासाठी हज्जारदा

"काईट रनर" म्हणून एका अफगाणी अमेरिकन लेखकाची एक चांगली कादंबरी वाचनात आली. अतिशय सरळ, साधी गोष्ट. दोन मित्रांची, वडिल-मुलाच्या प्रेमाची... खूपसं अफगाणिस्तान, थोडसं तालिबान, बरचसं वास्तव, काहिसं विस्थापित जीवन, थोडेसे न पटणारे योगायोग यात कथा गुरफटून गेली आहे. पण वाचताना बरं वाटलं, पाश्चिमात्य जगात अवचितच काहीतरी खरखुरं पौर्वात्य मिळून गेल्यासारख.

कथेतली काही वाक्य उगीचच आवडून गेली. ज्या वाक्याभोवती संपूर्ण कथा घोटाळत रहाते ते खूपच छान आहे, "For you thousand times over."

आयुष्याच्या वाटेवर आपण कितीतरी लोकांना सहज भेटत असतो. बालपणीचे सोबती, शाळा मित्र, आजूबाजूचे संबधीत, नातेवाईक. सर्वांकडून आपल्याला काही ना काही अपेक्षित असत. मी इतक करतो म्हणून दुसऱ्याने माझ्यासाठी एवढ कराव, उपकारांची परतफेड, केलेल्याची जाणिव वगैरे सारख्या वाक्यांतून आपण आपल्या आयुष्यात इतरांकडून केवळ अपेक्षांच आणि अपेक्षाभंगांच ओझं वाढवत असतो. अशी फार कमी माणसं असतात की ज्यांच्यासाठी आपण निर्व्याजपणे काहीतरी करतो. आपली नाती, मैत्री, ओळखी या किती स्वार्थी असतात नाही? एक प्रकारचा सौदा किंवा trade. फार फार तर जितकं दुसरा करतो तेवढीच आपण परतफेड करत असतो.

बहुतेकदा मैत्री ही फक्त गरजे पुरती असते. Friendship of convinience.

कुणासाठीतरी झोकून द्याव. कसलीही अपेक्षा न करता निर्व्याज प्रेम करावं. दुसऱ्याला आपल्यासाठी desirable बनवण्यापेक्षा त्याला आहे त्या स्थितीत, परिस्थितीत स्विकाराव. कुठलीही फारशी अपेक्षा न ठेवता एखाद्यासाठी आपल्याला शक्य आहे तेवढे मनापासून करत रहावे आणि म्हणावे, "तुझ्यासाठी हज्जारदा".

चिरनिद्रा

काल रात्री Tuesdays With Morrie वाचायला घेतले. मला वाचायला आवडतं असं कळल्यावर मेलिसाने, (माझी gym partner) मोठया प्रेमाने स्वत:ची काही पुस्तकं आणून माझ्या सुपूर्त केली होती. पुस्तकाची फक्त पहिली ४० पानं वाचली असल्याने त्याच्या बद्दल नाही बोलायचय पण त्याच्या अनुषंगाने काही पूर्वीच्या गोष्टी आठवल्या. मरणाच्या, मृत्युच्या. प्रत्येकाने त्याला वेगळ्या रुपात पाहिल्याच्या.

शाळेत असताना मराठीच्या पुस्तकात पानिपतच्या लढाईवर एक धडा होता. त्यात दत्ताजी शिंद्यांच्या तोंडचे एक सुरेख वाक्य होते. मला ते पूर्ण आठवत नाही पण "आप मेला जग बुडाले....." असंच काहीतरी होते. अर्थ असा की आपण मेलो की जग आपल्यासाठी संपून जाते, मागे काय आणि कोण राहिलं याचा विचार व्यर्थ आहे.

दुसरं एक विचीत्र उदाहरण म्हणजे लहान मुलांच बडबड गीत Ring a Ring O Roses. लहान मुलांच्या तोंडात सहज बसणारे हे गाणे प्लेग, मृत्यु, शेवटचा श्वास याबद्दल आहे हे पटकन लक्षातही येत नाही. लहान मुलांना अशी गाणी का शिकवावी ही न कळण्याजोगी बाब आहे.

मॉरी वाचताना असेच काहीतरी विचार मनात भरकटून गेले. मरताना काहीतरी मागे सोडून जातोय याची चुटपुट लागेल का मनाला? आणि ती सर्वात जास्त कुठल्या गोष्टिची? माझ्या मुलीची? नवऱ्याची? आणखी कोणाची?...... माझ्या घराची? ऑफिसची, मित्र मैत्रिणींच्या कोंडाळ्याची, माझ्या जन्मभर नेटीने गोळा केलेल्या वस्तूंची? या गावाची? अशी काय एक गोष्ट आहे की मी ती सगळ्यात जास्त miss करेन?

पलंगावर अंग टेकल आणि प्रश्नाच उत्तर माझ्या समोर उभं राहिलं. मरणाच्या चिरनीद्रेत एकदा प्रवेश केला की जी गोष्ट सर्वात miss होईल ती या पलंगावरच्या उबदार, सुखद झोपेतून जागं होण्याची. नव्या दिवसाची नवलाई miss केल्याची. साखर झोपेतून जागं होऊन सगळ्या चेतना जागवण्याची, जागं होताना आपण कोण, आपली माणसं, आपली कामं, कर्तव्य कुठली याची जाणीव होण्याची.

दत्ताजी शिंद्यांच बरोबर आहे नाही, जिथे चेतनाच संपेल तिथे आपण कोण आणि आपल कोण?